Burgerschap, sociaal-emotioneel leren en levensbeschouwing

Een geweldige kans voor het onderwijs

Wat zijn de verbanden tussen burgerschap, levensbeschouwelijke thema’s en sociaal-emotioneel leren? En waarom is dat belangrijk?

Wat is burgerschapsonderwijs?

‘Burgerschapsonderwijs wil bijdragen aan de ontwikkeling van leerlingen tot actieve, betrokken, nieuwsgierige en kritische burgers. Het reikt hen daartoe kennis en vaardigheden aan en stimuleert het vormen van een democratische houding.’

Dát is de omschrijving die curriculum.nu in haar voorstellen hanteert. Maar je kunt nog zo betrokken zijn, zonder bepaalde vaardigheden kom je niet ver.

Burgerschap en sociaal-emotioneel leren

Welke vaardigheden zijn belangrijk? Daarover is dr. Kees van Overveld, onderwijskundige en specialist in sociaal-emotioneel leren (SEL) uiterst duidelijk. ‘SEL kent vijf competenties die daadwerkelijk bijdragen aan het nu en later succesvol kunnen deelnemen aan onze diverse maatschappij: besef van jezelf, zelfmanagement, besef van de ander, relaties hanteren en keuzes maken. Deze SEL-competenties passen één op één bij burgerschap.

Burgerschap en levensbeschouwing

Ieder mens ontwikkelt een kijk op het leven, al dan niet gevoed door religieuze bronnen. Bewust en onbewust. Curriculum.nu zegt hierover: ‘Behalve op het niveau van klas en school ontwikkelen leerlingen zich ook op andere schaalniveaus als burger: lokaal, regionaal, nationaal, Europees en mondiaal. Ze ontdekken overeenkomsten en verschillen tussen mensen, landen, culturen, godsdiensten, levensovertuigingen en politieke stromingen.’

Door onder andere van identiteit en diversiteit twee belangrijke, samenhangende pijlers van burgerschapsonderwijs te maken én door aandacht te hebben voor (levensbeschouwelijke) thema’s als vrijheid, gelijkheid en solidariteit, wordt het verband tussen burgerschap en levensbeschouwing heel duidelijk.

SEL als ondergrond voor burgerschap

Sociaal-emotioneel leren – als stevige ondergrond – verbinden aan burgerschap en levensbeschouwing, biedt een geweldige kans voor het onderwijs. Geen nieuw vak dat nog eens bovenop het al volle lesprogramma komt. Want burgerschap op deze manier aangeboden en verweven met de waarden en eigenheid van de school kan door elke docent, bij elk vak, een structurele plaats krijgen. Als start van de les én als activiteit bij een vakles. Ondersteund door mentorlessen die leerlingen de SEL-vaardigheden op een methodische manier aanreiken zodat ze die ook daadwerkelijk in andere situaties kunnen toepassen.